Muharrem Ayı, İslam dinimiz açısından son derece önemli bir aydır. 10 Ekim 680’de yaşanmış olan Kerbela vahşetinin yasının tutulduğu tarihin her yıl değişmesi Arapların kullandığı ay takviminden kaynaklanmakta. Hicri veya Kameri de denilen bu ay takviminde bir yıl 354 gün olduğundan dolayı Muharrem ayı her yıl 11 gün önce gelir; “On Muharrem Günü ” de bu yüzden her yılın değişik zaman dilimlerinde gelmekte.
Muharrem’deki önemli olaylar arasında dünya tarihini şekillendiren önemli olaylar var. Bu tarihi olaylar şu şekildedir;
Yerlerin ve göklerin yaratıldığı gün. Hz. Nuh’un karaya ayak bastığı gün. Hz. Yunus’un balığın karnından kurtulduğu gün. Adem’in Havva ile buluştuğu gün. Hz. Yusuf’un kuyudan çıktığı gün. Hz. İsa’nun dünyaya geldiği ve semâya yükseldiği gün. Hz. Yakub’ un tekrar görmeye başladığı gün. Hz. Musa Firavun’un gazabından kaçarken Kızıldeniz’in yarılıp yol verdiği gün. Hz. Ali’nin doğduğu gün. İmam Hüseyin’in Kerbela’da şehit edildiği gün.
Bundan kaynaklı olarak Muharrem orucu her yıl; Kurban Bayramı’nın birinci gününden başlayarak 20 gün sayılarak, yirminci günün akşamı Muharrem orucu için niyet edilir ve tutulmakta. Muharrem Ayı ilk olarak 11 Eylül 2018 Salı günü idrak edilecek. Bu tarih aynı zamanda Hicri Yılbaşı olacak.
Gülsuyu Cem Evi Maltepe Başkanı Erdinç Yılmaz : Muharrem ayı “matem” ayı
Gülsuyu Cem Evi Derneği Maltepe Cem Evi Başkanı Erdinç Yılmaz, yas ve matem ayı olarak kabul ettikleri Muharrem ayının anlam ve öneminden bahsederek, 12 günlük orucun Kerbela’da şehit edilen canlar için olduğunu ifade etti.
Gülsuyu Cem Evi Derneği Maltepe Cem Evi Başkanı Erdinç Yılmaz Muharrem ayı nedeniyle yaptığı açıklamada, şunları kaydetti:
“Muharrem ayının başlamasıyla, Alevi toplumunda yas ve matem söz konusu olur. Kerbela’da Miladi 10 Ekim 680 tarihinde İmam Hüseyin, 72 yoldaşı ile birlikte şehit edildiği için Muharrem bir yas orucu olarak tutulur. Evladı Resul’a karşı kin ve intikam güden Ebu-Süfyan taifesi, İslam peygamberi Hz. Muhammed döneminden itibaren yayılıp kesintisiz sürdürülmüştür. İmam Hüseyin’in Muharrem ayı içerisinde şehit edilmesinden dolayı, onun sevgisini taşıyan ve yolunu piri olarak gören Alevi toplumu, bu ayda ‘yas-ı matem’e bürünür. Kerbela katliamında İmam Zeynel Abidin’in sağ olarak kurtulup Ehli-Beyt soyunun devamına vesile olması, on iki İmamların kutsallığıyla birleştirilerek, 12 gün oruç tutulması geleneksel temel hal almıştır.”
Alevi-Bektaşi Kültüründe Muharrem Ayı
Muharrem Ayı Yas-ı Matem Orucu güneşin doğuşu ile başlar ve güneşin batışı ile açılır. Oruç tutulurken Alevi yol erkânında Sahur ve iftar ritüeli yoktur, ezan dikkate alınarak ibadet gerçekleştirilmez ve oruç açılmaz ya da başlamaz. Batıni anlamda oruç bir ömür boyudur. zahiri anlamda ise, Alevi-Bektaşilikte oruç dönemleri; Hızır orucu, Marifet Orucu, 48 Perşembe Orucu gibi isimlerle adlandırdı. Mas Aşure Ayı, halk arasında Muharrem Ayı’na verilen bir diğer isimdir.
Aşure Arapça’da 10 ‘Aşr’ demek
Aşure’nın kökeni Arapça’dan gelen bir kelimedir. Arapça’da 10 ‘Aşr’ demektir. Muharrem ayının 10. Gününe tekabül eder. Alevilerde Aşure yemeği tanrısal yaratılışa şükran borcu yerine getirmek için yapılan bir sunaktır. Günümüzden binlerce yıl öncesine dayanır. Nuh peygamber zamanından geldiği de bilinmektedir.
Muharrem orucunun on ikinci gününden sonra On iki İmamlar ‘in ve bu yolda şehit olan bütün canların anısına on iki çeşit veya daha fazla gıdadan oluşan ayrıca et yenilmediği ve kurban kesilmediği için kurban niyetine elma katılan Aşure Çorbası pişirilir ve dağıtılır. Um-u Paklar Orucu, Fatma Ana Orucu ve Muharrem Orucu olarak yer alır.
Bu seneki Muharrem Ayı Oruç Takvimi:
Masum-u Paklar Orucu 07 – 09 EYLÜL 2018
Fatma Ana Orucu 10 EYLÜL 2018
Muharrem Orucu (başlangıç )11 EYLÜL 2018
Aşure Günü 23 EYLÜL 2018
Masum-u Paklar Orucu
Alevilikte Masum-u pak orucu şöyle tutulur: Kurban Bayramı’nın birinci gününden başlayarak yirmi gün sayılır. Yirminci günün akşamı Muharrem orucu için niyet edilir ve oruç başlar.
Muharrem orucundan önce tutulan üç günlük Masum–u pak orucu bir günlük de Fatma Ana orucu tutulur. Masum-u pak orucu Küfe’de şehit edilen İmam Hüseyin’in amcasının oğlu Müslim bin Akil ile çocukları İbrahim ve Muhammed ve Peygamber soyu düşmanlarınca şehit edilen 0-7 yaş arası 14 masum-u paklar için tutulur.
Fatma Ana Orucu
Bu oruç aynı zamanda 12 İmamları karşılama orucudur. Bu orucu sadece bayanlar tutar. İki nedenden dolayı bu oruç bayanlar tarafından tutulur. Ana veya ana adayı olarak Ana Fatma’nın ciğer acısını paylaşmak. Ana Fatma daha oğulları Hasan ve Hüseyin doğmadan onları görür ve nasıl öleceklerini bilir. Rivayet olunur ki; Ana Fatma Melek Cebrail ile Cennette gider ve Cennettin bir köşesinde oynayan yeşil ve kızıl başlı iki çocuk görür. Bunların kim olduğunu sorduğunda, bunlar senin çocukların Hasan ve Hüseyin cevabını alır. Peki başlarında ki renkler neden ayrı diye sorduğunda ise; yeşil başlı olan oğlun Hasan dır ve zehirlenerek öldürülecek, kırmızı başlı ise oğlun Hüseyin’dir, Kerbela’da şehit edilecek yanıtını alır. Cennetten çıktıktan sonra Ana Fatma çocuklarının yasını tutar. Öldükten sonra ve de kıyamet günü sorgu ve sualde bayanların şefatçısı Ana Fatma’dır. Bu oruçla Ana Fatma’nın şefaati istenir.
Muharrem Oruçları Nasıl Tutulmaktadır
Su içilmez (Ancak hoşaf, ayran vb. sulu gıdalar alınabilir ama bardakla, tasla kafaya dikilerek içilmez, kaşık kullanılarak içilir.) Çamaşır yıkanmaz. Tıraş olunmaz. Sigara, içki içilmez. Hayvan kesilmez, et yenilmez. Ağaç kesilmez. Böcek öldürülmez. Kokulu maddeler koklanmaz. Cinsel ilişki olmaz. (Oruç açıldıktan sonra da)Süslenilmez, Aynaya bakılmaz. Türkü söylenmez. Oyun oynanmaz. Düğün, Eğlence, Şenlik, Şölen olmaz. Hiç bir şekilde hayvan kesilmez ve et yenmez. Yumurta kırılmaz ve yenmez. Cem yapılmaz. (Cemlerin 48 Perşembe yapılmasının nedeni de budur) Kimi yörelerde ise oruç tuz yalayarak açılır.
Geleneksel kesimde hala Muharrem ayına özgü uygulamalar olarak varlığını koruyan (banyo yapmama, tıraş olmama, aynaya bakmama, çamaşır yıkamama gibi) kimi pratiklerin çağdaş yaşam içerisindeki uygulama zorluğu nedeni ile uygulamadan kaldırıldığı görülmektedir.
Editör: SİNAN ERDOĞDU
