Toplumsal dönüşümlerin yaşandığı 19’uncu yüzyıl sonlarında İstanbul konutları da değişim sürecine girmiş, modernleşme sürecinin etkileriyle farklı biçimler ortaya çıkmıştır. Bugün sık sık sözü edilen yatay ve dikey mimari anlayışını düne de taşıyabiliriz.
Narmanlı Han, bu dönemde yatay mimari örneğini oluştururken Sarıcazade Apartmanı dikey mimariyle öne çıkmıştır. Konumuz Sarıcazade ailesi ve bu ailenin İstanbul’a armağan ettiği eserlerdir.
Sarıca ailesi
‘Sarıcazadeler’ olarak da anılan Sarıca Ailesi, İstanbul’ un fethinden sonra Yunanistan’ ın Eğriboz Adası’ ndan göç ederek İstanbul’ a yerleşir. Sarıca Ailesi’ nin en eski üyeleri hakkında ulaşılan yazılı ve sözlü bilgiler 19’uncu yüzyılın ikinci yarısıyla sınırlıdır. 19’uncu ve 20’nci yüzyıllarda yaşayan ailenin büyük oğlu Ragıp Paşa ve kardeşi Dr. Arif Paşa, en bilinen kişilerdir. Sarıcazade ailesi, Levantenler ve Rum asıllı Osmanlılarla her zaman yakın ilişki içinde olmuştur. Bu nedenle Bu ilgileri nedeniyle de Batı kültürüne yakındır.
Dr. Arif Paşa (?-1933) ise Atina’ da tıp eğitimi gördükten sonra İstanbul’ da Moda’ya yerleşmiş ve Yıldız Sarayı’ nda doktor olarak çalışmıştır. Arif Paşa’ nın yaptırdığı bilinen yapılar Moda’ da Arif Paşa Köşkü (1903, C. Pappa) ve Arif Paşa Apartmanı (1903-1906, C. Pappa), Elmadağ’ da şimdiki adı Sarıcazade Abdullah & Osman Bey Apartmanı olan Arif Paşa Apartmanı’ dır. (1902, C. Pappa).
Sarıca Ailesi, Moda, Caddebostan, Beyoğlu ve Elmadağ’ da yaptırdığı ‘köşk, apartman ve pasajlarla’ İstanbul’ un kentsel gelişimine damgasını vurmuştur. Anadolu yakasındaki yapılardan Sarıcazade Arif Paşa’ya ait Kadıköy Moda Caddesi’nde bulunan hane, 28 Eylül 1922 günü İngiliz İşgal Kuvvetleri tarafından işgal edilmiş ve Ermeni Eytamhanesi (yetim yurdu)’ne teslim edilmiştir.
Bina daha sonra 29 Ekim 1922’de tahliye edilmiştir. Sarıcazade ailesi, Levantenler ve Rum asıllı Osmanlılarla her zaman yakın ilişki içinde olmuştur. Bu ilgileri nedenle Batı kültürüne yakındır.
Arif Paşa Apartmanı
Apartmanı için İstanbul’un ilk toplu konut projelerindendir diyebiliriz… 1894 yılında Dr. Arif Paşa’nın emriyle inşa edilen binanın mimarı Rum Constantin P. Pappa’dır… Bir iddiaya göre İstanbul’un ilk asansörlü binası Pera Palas değil Arif Paşa Apartmanı’dır. Oysa Doğan Apartmanı için de ilk asansörlü bina denilmektedir.
Yapı, Cenova mimarisi tarzındadır. Yüzünü o yıllarda bomboş olan Talimhane’ye çevirmiş bu yedi katlı binanın her katında toplam beş konut birimi bulunmaktadır. Ortada bir avlu ve onu çevreleyen bloklardan oluşan apartmanın dört ana girişi vardır. Bina avluya ve Elmadağ Caddesi’ne bakan cephelere sahiptir. 818 m2 taban alanına ve 32 m’ye varan yüksekliğe sahiptir.
Avlunun tam ortasında bir ıhlamur ağacı yükselir. Yapı, Cenova mimari tarzındadır. Kirada olan 36 daire ve dükkânı, orta avlusu, arka tarafında ahırları mevcuttur. Sağ bloktaki asansörü ile diğer bloklara bu cümle kapısından girip asansöre binerek en üst katlardan geçiş yapılmaktadır.
