1 Ocak tarihinden beri Kazakistan`da bir şeyler oluyor. Tüm televizyon kanalları ve gazeteler durumu duyuruyor ama Kazakistan`da bu olaylar neden oluyor? Kimler bu olayları çıkarıyor? Bunları bilmeyen kişi sayısı oldukça fazla… Aslında her şey bir anda oldu, ülkede nasıl bir kriz yaşandığına dair pek fazla işaret yoktu. Önce Kazakistan'ın batısındaki Mangistav eyaletinin Jana Özen kentinde geçen Pazar günü yüzlerce kişi LPG (sıvılaştırılmış petrol gazı) fiyatlarındaki artışı protesto etmek için sokaklara döküldü. 31 Aralık’ta litre fiyatı 60 Tenge (yaklaşık 1.86 TL) olan LPG, 1 Ocak’ta 120 Tenge’ye (yaklaşık 3.72 TL) çıktı.
İşçi kolektifleri ücretlere yüzde 100 zam, çalışma koşullarının iyileştirilmesi, sendikal özgürlük gibi taleplerle gösteriler düzenledi. 3 Ocak’ta tüm Mangistau bölgesinde ve komşu Atyrau bölgesine de yayılan bir genel grev düzenlendi. Eylemler ardından ülkenin en büyük kenti Almatı'ya sıçradı ve huzursuzluk ülke geneline yayılmaya başladı.
4 Ocak’ta ABD’li Chevron enerji tekelinin ortağı olduğu Tengizchevroil şirketinde çalışan petrol işçilerinin greve katılımı yüzde 75 oranlarına ulaştı. Grev gün boyunca Aktobe ve Batı Kazakistan ile Kızılorda bölgelerinin petrol işçileri tarafından da desteklendi. Aynı günün akşamı Karaganda bölgesinde ArcelorMittal Temirtau şirketinin maden işçileri ile Kazakhmys şirketinin bakır dökümcüleri ve maden işçilerinin grevleri başladı.
Yine 4 Ocak'ta Atyrau, Uralsk, Aktyubinsk, Kızılorda, Taraz, Taldikorgan, Turkestan, Çimkent, Ekibastuz’da; Almatı bölgesindeki şehirlerde ve Almatı’da süresiz mitingler başladı. 4-5 Ocak gecesi bütün sokaklar doldu. Polisle göstericilerin çatışması sonucunda şehir yönetim binası geçici olarak ele geçirildi.
Kazakistan Devlet Başkanı Cömert Tokayev ise yaptığı ilk açıklamada protestoların nedenini anladığını belirterek iyileştirmeler yapılacağı sözünü verdi. Hemen ardından hükümetin istifa ettiği haberi geldi. Eylemlerin yayılmasını engellemek için de ülke genelinde olağanüstü hâl ilan edildi. LPG, benzin ve dizel yakıt ile temel gıda ürünlerinin fiyatlarına 180 günlük devlet düzenlemesi getirildi. Eylemlerle ilgili sert açıklamalar yapan Tokayev, Güvenlik Konseyi Başkanlığına kendisini atayıp protestolara katılanları tehdit etti. Ancak protestolar durmadı.
5 Ocak’ta, daha önce protestoların olmadığı Kuzey ve Doğu Kazakistan’ın bölgesel merkezlerinde, Petropavlovsk, Pavlodar, Ust-Kamenogorsk ve Semipalatinsk’te de kitlesel protesto mitingleri başladı. Aynı zamanda, Aktube, Taldikorgan, Çimkent ve Almatı’daki bölgesel valiliklerin binalarına girmek için girişimlerde bulunuldu.
Mangistau bölgesi kentlerinde daha önce askerler halka ateş etmeyi kabul etmezken 5-6 Ocak gecesi özel kuvvetler devreye sokuldu ve halka ateş açıldı. Çok sayıda kişi öldürüldü. Kazakistan İçişleri Bakanlığına göre devam eden protestolarda 18 polis memuru ve Ulusal Muhafız askeri hayatını kaybetti, 748 kişi yaralandı.
Rusya’nın liderliğindeki Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’ne de çağrıda bulunan Tokayev, protestoların Kazakistan’a yönelik "terörist" bir saldırı eylemi olduğunu belirterek Kazakistan’a destek olmalarını istedi. Tokayev, ülkeye yurt dışında eğitilmiş terörist çetelerin gönderildiğini iddia etti. Örgütte, Rusya ve Kazakistan’ın yanı sıra Ermenistan, Kırgızistan ve Belarus bulunuyor. Rusya, Ermenistan ve Belarus ülkeye "barış gücü" adı altında asker göndermeye başladı.
Kazakistan halkı ise yapılan açıklamalarda görevdeki cumhurbaşkanının ve tüm Nazarbayev yetkililerinin istifasını; 1993 Anayasasının restorasyonunu ve buna bağlı olarak parti, sendika kurma hakkının tanınmasını; siyasi mahkumların serbest bırakılmasını ve baskılara son verilmesini talep ediyor.
Bakalım bu prostestoların sonu nereye varacak? Belli ki bu olaylar uzun süredir baskılanan bir halk düşüncesinin dışa vurumu. Ama şu var ki tarihte halk her zaman kazanmıştır. Kazakistan`da da eninde sonunda halkın taleplerini karşılayacak ve gerilimi düşürecek bir çözüm formülü bulunacaktır. Umarım o zamana kadar çok fazla kan dökülmez.
