Yavuz Sultan Selim
Trabzon ilimiz 1461’de Fatih Sultan Mehmet tarafından zapt olunmuş, Anadolu’nun Malazgirt’le başlayan fethi Karadeniz kıyılarında hâkimiyet sağlanmasıyla Osmanlı yönetimi genişlemiştir.
Trabzon ile ilgili ilk tahrir kayıt veya defterleri Yavuz Sultan Selim’in Trabzon Valiliği yaptığı 1486 yılına aittir. Bu defterlerde idarî, sosyal ve ekonomik veriler yer almıştır. Bu dönemin öncesi hakkında kesin verilere dayanmak pek mümkün değildir. Yavuz Sultan Selim’in saltanatı zamanında önceki yüzyıla göre daha fazla belge bulunabilmektedir.
Ne yazık ki, Trabzon vilâyet arşivindeki belgeler önceki ya yakılmış ya da denize dökülmüş. Fatih’in ve Yavuz Sultan Selim’in kemikleri de sızlamıştır herhalde.
İşte size bir dönemin güçlü padişahının yaptıklarından ve günümüze kadar ulaşanlarından bir küçük kesit… Dileriz bundan sonra hoyrat ve cahilce davranışlar olmaz…
*** *** ***
Yavuz Sultan Selim
Yavuz Sultan Selim çok dehşetli ve gizemli bir padişah olmasının yanında çok ama çok yetenekli bir şairdir de...
Yavuz Sultan Selim henüz şehzadeyken İran Şahı İsmail ile satranç oynar. O güne kadar Şah İsmail’i yenen ilk kişi olur. Osmanlı şehzadesi olduğunu bilmeyen Şah İsmail, Yavuz Sultan Selim’e bir kese altın verir. Bundan sonra başı ne zaman sıkışırsa yanına gelmesini tenbih eder. Yavuz Sultan Selim de bunun üzerine şu sözleri söyler:
Sanma sakın herkesi sen sadıkane yâr olur
Herkesi sen dost mu sandın, belki ol ağyar olur
Sadıkane belki ol âlemde serdar olur
Yâr olur ağyar olur serdar dildâr olur.
Bugünkü Türkçe’siyle
Şahım sen herkesi kendine sadık dost sanma
Sen herkesi dost sanma belki o düşmanın olur
Belki o kişi âlemlerde sözü geçen olur
Dost olur düşman olur sözü geçen olur hükümdar olur.
Ama sözlerin taşıdığı anlamdan daha da ilginç olan bir şekli daha vardır. Şiiri soldan sağa ve bir de yukarıdan aşağıya okuyalım:
Sanma sakın.......... herkesi sen............... sadıkane............ yâr olur
Herkesi sen............dost mu sandın......... belki ol............... ağyar olur
Sadıkane.................belki ol.....................âlemde............... serdar olur
Yâr olur..................ağyar olur.................serdar olur...........dildâr olur
Nasıl okursanız okuyun hep aynı anlam çıkıyor buda bir zekâ örneğidir.
*** *** ***
