Yeni Kaledonya
Yeni Zelanda’nın kuzeyinde Avustralya’nın doğusunda Büyük Okyanus ada toprakları üzerindedir. Yüzölçümü 18.576 km2’dir. Yaklaşık 3000.000 olan nüfusun %44’ünü bölgenin en eski yerleşimcileri Melinezya topluluklarından olan Kanaklardır ve yoğun etnik grubu oluşturur.
Büyük Britanya ve Fransa, 19’uncu yüzyıldan itibaren bu bölgede hâkimiyet kurmuş, daha sonra Fransa1864-1922 arasında Ada’yı sürgün yeri veya ceza kolonisi olarak kullanmıştır. Nikel madeninin 1863 yılında keşfedilmesi üzerine yataklar şirketleştirilerek faaliyete geçirilmiştir. 1864 yılında Ada’ya 250 Fransız mahkumunu sürmüştür. 1880 yılına kadar Ada’ya 8.000 mahkum daha getirilmiştir. Ayrıca Cezayir Ayaklanması sırasında 200 kişi daha buraya nakledilmiştir. Mahkumların 1895 yılında affedilmeleriyle dönüşlerine izin verilmiştir.
Ada genellikle sık Kanakların çıkardığı sık isyanlara tanıklık etmiştir. Bastırma harekâtı neticesinde Kanaklar çoğunlukla iç kesimlere sürülmüştür. Bu isyanlar içerisinde en büyük isyan 1878 yılında gerçekleştirilen isyan olmuştur. 27 Ekim 1946’da Fransa, Ada’yı denizaşırı bölgesi olarak ilan etmiştir. Tüm Ada halkı 1953 yılında Fransız vatandaşlarının haklarına sahip olmuş, 1957 yılında da yerel bir meclis oluşturulmuşsa da bu süreç sadece bir yıl sürmüş, Charles de Gaulle 1958 yılında yerel meclisin tüm haklarını geri almıştır.
Yeni Kaledonya 1946 yılına kadar Fransa sömürge bölgesi olarak, 1946 yılından 2003 yılına kadar da Fransa Denizaşırı Bölgeler Topluluğu içinde Denizaşırı Bölge olarak yer almıştır. 2018 yılının Kasım ayında yapılan bağımsızlık referandumunda oy kullananların %57.29'u hayır oyu kullanmış, 2020 ve 2021 yıllarında da yapılan referandumda halk Fransa’ya bağlı kalmayı kabul etmiştir.
İsyanların bastırılması
- Yeni Kaledonya'da halihazırda yerli Kanaklar ve 1998'den önce Fransa'dan gelip ada
ülkesine yerleşenler seçimlerde oy kullanabiliyor. Fransız hükümeti ise 1998'den sonra taşınan 40 bin Fransız vatandaşının daha adada oy hakkına sahip olmasını istiyor.
- Bölgenin toplam nüfusunun yüzde 41'ini oluşturan Kanakların yüzde 32,5'inin
yoksulluk içinde yaşadığı, bu oranın, yerli olmayanların yoksulluk oranından üç kat dafa fazla olduğu bilinmektedir.
- Kanak halkı, "süregelen ayrımcılık biçimleri, geleneksel haklarının kullanımına
getirilen kısıtlamalar, kötü sosyal ve ekonomik koşullar ve kendilerini pek çok açıdan etkileyen kararlara yeterli katılımın olmaması"
- Olayları Fransız özel kuvvetleri kanlı şekilde bastırmıştır. Yeni Kaledonya'da yasa
değişikliğinin başlattığı kriz en az altı kişinin ölümüyle sonuçlanan olayları Fransız özel kuvvetleri kanlı şekilde bastırmıştır.
- Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron son olayları yatıştırmak için alınan
olağanüstü hal uygulamasını kaldırılmış olsa da, olaylar silinmesi zor izler bırakmıştır.
BM Bildirisi
BM bir bildiri yayımlayarak, Fransa'nın yaklaşık 3 aydır anayasal reform girişimine karşı çıkan yerli halkın seçimlerdeki etkisini azaltacak anayasal reform girişimine karşı çıkan bağımsızlık yanlılarını bastırmayı sürdürdüğünü, sömürgesi durumunda olan Yeni Kaledonya'da yerli Kanaklara karşı hak ihlâllerinde bulunduğunu bildirerek, Ada'daki duruma ilişkin endişelerini paylaşmıştır.
Raportörler ise, Ada'daki bağımsızlık yanlısı Kanaklar ve bağımsızlık karşıtı partiler arasında büyük bir huzursuzluk olduğunu, Fransa'nın Yeni Kaledonya'ya "kademeli ve geri çevrilemez şekilde yetki devri”nin sağlanacağını belirterek, Fransa'yı "Kanak halkının haklarını baltaladığını, kolonizasyon sürecinin bütünlüğünün bozulmasına yol açacağından Fransa’nın bu duruma karşı çıkacağını belirtmişlerdir.
**Fransız hükümeti Ada'ya askeri araçlar sevk ederek aşırı güç kullandığını, bunun Kanaklar arasında ölüm ve yaralanmalara yol açtığını,
**Mayıs 2024’ten beri keyfi gözaltılar dahil 2 bin 235 Kanakın tutuklandığını, 500'den fazla da kaybolma vakası yaşandığını,
**Özellikle bağımsızlık karşıtı yerleşimcilerden oluşan ağır silahlı milislerin karşıt gruplarla çatışmalarına imkân sağlandığını,
**Yeni Kaledonya’nın yerli halkı Kanakların, Fransız hükümetinin söz konusu anayasal reform girişimini 1988'de imzalanan Noumea Anlaşması'na aykırı bulduklarını, bu durumun en az 10 yıldır Ada'da yaşayan Fransızların yerel seçimlerde oy kullanmasının yolunu açtığını dile getirmiştir.
Ziyaret
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Fransız hükümetinin yerli halkın seçimlerdeki nüfuzunu azaltacak anayasal reform tasarısına karşı harekete geçen bağımsızlık yanlıları ile "diyalog" için 23 Mayıs’ta Yeni Kaledonya'ya gitmiş, ancak buradaki temaslarının ardından reform tasarısını geri çekmeyeceğini duyurmuştu.
Daha sonra Macron, Fransız Ulusal Meclisinden geçen ancak henüz Senatoda oylanmayan anayasal reformu askıya almıştı. (Ada'daki Fransız seçmenlerin sayısını artıracak anayasal reformun yürürlüğe girebilmesi için Fransız Parlamentosunun iki kanadının bir arada toplandığı Kongre'de kabul edilmesi gerekiyor.)
Yorumlama
1789 Fransız İhtilâli ve İnsan Hakları Evrensel Bildirisi… 18’inci yüzyılın ortalarından itibaren İngiltere ile birlikte bu bölgeye ilgi duyan Fransa, 1789 Fransız Devrimi ile özgürlük, eşitlik, adalet kavramlarının tüm dünyaya yayılmasına sebep olmuştur.
10 Aralık 1948 tarihli İnsan Hakları Evrensel Bildirisi
Bu bildiride,
**İnsan haklarını göz ardı etmenin ve hor görmenin, insanlığın vicdanında infial uyandıran barbarca eylemlere yol açtığı,
**insanların korku ve yoksunluktan kurtulması, konuşma ve inanç özgürlüğüne sahip olması gerektiği,
**Zorbalık ve baskıya karşı son çare olarak insanların başkaldırmak zorunda kalmaması için, insan hakları hukuku egemenliğinin korunması gerektiği vurgulanmıştır.
Bulunduğu her yerde yerlilerle etnik gruplar arasında zıtlaşma yaratarak kendi menfaatlerini gözeten Fransa… Kilikya’da Ermenileri karşımıza çıkaran Fransa… 1915 Tehcirini, sözde soykırım diye dünyaya anlatmaya çalışmış olan Fransa… İşin garip yanı bu değerler hep Fransa kaynaklıdır, ama bütün acımasızlıklar ve hukukun çiğnenmesi de Fransa kaynaklıdır. Devrim’den beri iltifat gören Fransa marifetlerini de göstermek istemiştir.
