Hayvancılık, ekonomi açısından önemli bir gelir kaynağı ve olmazsa olmazlardandır. İnsanların gerekli besinleri alabilmesi ve dengeli beslenebilmesi açısından et, süt, yumurta ve yan ürünleri almak zorundadır. Bunun yanında deri, yün, kıl gibi ürünlerden de yararlanabilmek için hayvancılık sektörünün gelişimi ve büyümesi ihtiyaçlar açısından da önem taşımaktadır. Ancak hayvancılık ülkemizin bitki örtüsü ve iklimine göre çeşitli bölgelerde değişim gösterebilir.
Ülkemizde hayvancılık geleneksel ve modern hayvancılık olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır.
*Geleneksel hayvancılık: Tamamen doğa koşullarına bağlı olarak yapılabilir. Yurdumuzun birçok bölgesinde mevcut olan meralarda otlatılarak hayvanlar beslenir. Bu tür hayvancılıkta iklim koşulları ön plana çıkar. Normal hava koşullarında tarlada, merada, dağda beslenen hayvanlar, iklim elvermediği zamanlarda ahırlarda veya bakımevlerinde yemlenerek beslenirler. Yağış alan bölgelerimizde ot verimi de yüksek olacağından hayvansal ürünlerin üretimi de artış kaydetmektedir. Buna mukabil az yağış alan bölgelerde ise hayvancılık verimi düşük seyretmektedir.
*Modern hayvancılık: Modern hayvancılıkta meralar yerine modern ahırlar hayvan beslemek için kullanılmaktadır. Hayvanlar doğal ortamdan uzak, doğal besinlere ulaşamamakta ancak yem ile beslenmektedir. Modern hayvancılıkta sağlık kontrolleri daha sıkı yapıldığı için verim yüksek olabilir.
Hayvan sağlığı, beslenme türü ne olursa olsun hayati önem taşır. Hayvanların periyodik sağlık kontrolleri mutlaka yapılmalı, gerekli aşı veya tedavileri aksatılmamalıdır.
Ülkemizde hayvancılık, küçükbaş (koyun besiciliği, kıl keçisi besiciliği, tiftik keçisi besiciliği), büyükbaş, arıcılık, ipek börekçiliği, kümes hayvancılığı, balıkçılık olarak faaliyet göstermektedir.
Keçi besiciliğinde en önemli sorun keçinin dağlarda filizleri yemesi sonucu ormanlara verdiği zarardır. Bu nedenle tarım ve hayvancılık bakanlığı bazı yörelerde keçi yerine koyun yetiştirilmesini önermektedir.
Hayvancılık, gerçek anlamda zor bir meslektir. Hayvanların beslenmesi yanında temizliği, sağlık kontrolleri, bakımevlerinin yapılması, doğa koşullarına çıkıldığı zaman hayvanların zapt edilmesi gibi işlemler son derece yorucu ve neredeyse günün 24 saatini gerektiren işlemlerdir. Hayvancılık yapan vatandaşlarımız, sadece kendileri değil, çoluk, çocuk ailenin tüm bireyleri mesai yapmak zorundadır.
Günümüz ekonomik koşullarında hayvancılığın karlı bir iş olmaktan çıktığı daha da ötesi yem ve bakım ücretlerinin astronomik yükselmesi nedeniyle zarar eden bir sektör haline geldiği yazılı ve görsel basında yerini almaktadır. Hatta bazı hayvan besicilerinin hiç istemedikleri halde yem parasına yetişemedikleri için zamanından önce kesime gönderdiklerini de izliyoruz.
Tarım ve orman bakanlığı, hayvan besicilerine özel olarak kredi ve diğer destek programları uygulamaktadır. Ancak köylerin boşalması ve her konuda olduğu gibi her şeyi hazır bulmaya çalışmamız yüzünden bu destekler hedefine ulaşamamaktadır.1970 li yıllarda sanayi devriminin başlamasıyla birlikte köyden kente göç başladıktan sonra köy veya kırsal nüfusun azalması sonucu ekim alanları boş kaldığı gibi hayvancılık sektörü de gerektiği şekilde gelişmekten uzak kalmıştır.
Bir taraftan hükümet hayvancılık konusunda destek programları uygularken, ülkemizde besiciliğin yetersiz olmasından dolayı et ithalatı yapmaktayız. İdeal olan kendi hayvanımız kendi tüketimimize yetecek seviyede olmasıdır ve paramız yurt dışına gitmemeli, gerekirse hayvancılık destekleri arttırılarak sektörün gelişmesi öne alınmalıdır. Çünkü metabolizmanın yaşayabilmesi için yukarıda da söylediğim gibi et, süt, yumurta ve yan ürünlere insan sağlığı açısından ihtiyacımız olduğu tartışılmaz bir gerçektir. Ancak ekonomik krizi aşmaya çalıştığımız ve içinde bulunduğumuz dönemde et, süt, yumurta, peynir fiyatları son derece yüksek olduğundan halkın büyük bir kısmı tarafından ulaşılması zor hatta imkânsız duruma gelmiştir. Hükümetin girişimleriyle et ve süt kurumları ve tarım kredi kooperatifleri vasıtasıyla hayvansal ürünlerin fiyatında indirim yapılsa da söz konusu mağaza sayıları az olduğundan çözüm olmamıştır.
Enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde her sektörün etkilendiği gibi hayvancılık sektörü de olumsuz yönde etkilenmiş, besiciler için artan fiyatlar nedeniyle meslekten vazgeçenler de olmuştur.
Ülkemizde hayvancılık üretimi genelde köylerde olduğu için, veterinere ulaşmak son derece zor olduğundan tamamen ilkel yöntemlerle yani hayvan yetiştiren kişilerin tahmin yürüterek hayvan hastalıklarını tedavi etmeye çalıştıkları bir gerçektir. Hayvan sağlığı ve besiciliği ve tarımın daha etkin yapılabilmesi için köylere birer tane veteriner, ziraat mühendisi veya teknisyeni atanmalıdır. Ancak devlet bütçemiz açık verdiği için bunu gerçekleştirebilmek çok zordur.
Ülkemiz yıllardan bu yana canlı hayvan ve et ithalatı yapılmaktadır. Aynen tarım ürünlerinde olduğu gibi tarım ülkesi ve meralarımız boş iken ve daha da önemlisi dış ticaret açığımızın azalmasının oldukça önemli olduğu içinde bulunduğumuz dönemde yurt dışına döviz olarak bedel ödememiz ekonomi açısından oldukça önemlidir. Bu anlamda hayvancılığın ülkemizde geliştirilmesi, ithalatın kesilmesi ekonomik olarak en başta gelen sorunlardan biridir. (Eski bir tarım bakanımızın “paramız var ki alıyoruz” açıklaması bugüne kadar unutulmamıştır.) Yukarıda bahsettiğim gibi hayvan besicilik maliyetlerinin yüksekliğinden hayvancılık sektörünün bazı mensupları, hayvanları bir an önce kesime göndermekte ve bu yüzden süt üretimi de azalmaktadır. Dolayısıyla et fiyatları sürekli artmakta, süt fiyatları ise tüketiciden sudan ucuz bedel ödenerek alınmaktadır. İşte bu maliyetten sonra market raflarına gelen süt, üreticiden çıkış fiyatının kat kat fazlasına satılmaktadır.
Öncelikle çocuklarımız için son derece hayati öneme haiz olan süt üretimi maalesef ülkemizde yeterli değildir. Bu sorunun çözümü için yukarıda anlatmaya çalıştığım gibi sıkı ve sürdürülebilir bir tarım ve hayvancılık politikası uygulanmaya konulmalıdır. Daha önceleri tarım ve hayvancılık konusunda kendi kendimize yeter bir ülke olmamıza rağmen aynen tarım ürünlerinde olduğu gibi canlı hayvan ithal eder duruma gelmemiz acı bir gerçektir. Dövize en fazla ihtiyacımız olduğu içinde bulunduğumuz dönemde yurt dışına para ödemekle sorunun çözülmeyeceği ortadadır.
5 Eylül’de açıklanan yeni orta vadeli planda okuduklarımıza göre tarım ve hayvancılığa ayrı bir önem verilmiş ve bu iki sektörün gelişmesi ve üreticileri teşvik için yapılacak girişimler anlatılmıştır. Umarız sadece yazıda kalmayıp uygulamada da olumlu gelişmelerin olması mümkün olur.
Son günlerde ünlü bir köfteci zincirinin etlerinde domuz eti kullanıldığı tespit edilmiştir. Ancak yurt dışından 500 ton at eti,500 ton eşek eti,500 ton domuz eti getirildiği gerçeği de mevcuttur. Söz konusu etlerin ülkemizde kullanılmadığı aşikâr olduğuna göre bunların getirilmesinde verilen izin, getirilme amacı, nerelere veya kime satıldığı açıklanmalıdır. Ayrıca süt ve süt ürünlerinde hile yapan firmaların olduğu sanayi bakanlığı tarafından açıklanmış ve aşağıdaki liste yayınlanmıştır.
HİLELİ TEREYAĞI, SÜT, PEYNİR, YOĞURT MARKALARI
YİĞİTBEY SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ: Kahvaltılık tereyağı, düşük yağ oranı.
AS GIDA TARIM HAYVANCILIK: Kurpu tereyağı, bitkisel yağ içeriği.
EMİRBEY LOJİSTİK: Tuzlu tereyağı, süt yağı dışında yağ tespiti.
ECE SÜT ÜRÜNLERİ: Eritme peyniri, nişasta tespiti.
MUTLU TOLGA GIDA: Yarım yağlı eritme peyniri, nişasta tespiti.
ADAPEY SÜT ÜRÜNLERİ: Yarım yağlı örgü peyniri, yüksek nem oranı ve düşük yağ oranı.
AFFAN KİRALAMA: Tam yağlı kaşar peyniri, düşük yağ oranı ve bitkisel yağ içeriği.
ALMANFOUSH SÜT ÜRÜNLERİ: Yarım yağlı eritme peyniri, bitkisel yağ tespiti.
ALTILAR TARIM GIDA: Yarım yağlı dil peyniri, bitkisel yağ içeriği.
ALTINBAŞAK SÜT: Tereyağı, süt yağı dışında yağ tespiti.
ANDIRIN SÜT: Tam yağlı tost peyniri, bitkisel yağ içeriği.
ATK SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ: Yarım yağlı eritme peyniri, bitkisel yağ tespiti.
AYLAÇ SÜT: Tam yağlı kaşar peyniri, düşük yağ oranı.
AYNAZ GIDA: Yağsız süt tozu, düşük protein oranı.
BEYPAZARLI GIDA: Yarım yağlı kaşar peyniri, bitkisel yağ içeriği.
ÇADIR SÜT: Tereyağı, bitkisel yağ tespiti.
ÇAĞLAR SÜT: Tuzsuz tereyağı, bitkisel yağ içeriği.
ÇAVUŞOĞLU GIDA: Yarım yağlı tost peyniri, nişasta tespiti.
DARENDE SÜT: Örgü peyniri, bitkisel yağ tespiti.
EDİŞ SÜT: Yarım yağlı yoğurt, bitkisel yağ ve jelatin tespiti.
ERBAA SÜT: Tuzsuz tereyağı, bitkisel yağ tespiti.
ERCİYES SÜT: Eritme peyniri, nişasta tespiti.
ERELİ GIDA: Yarım yağlı lavaş peyniri, bitkisel yağ tespiti.
GAYEMBİR GIDA: Tuzlu tereyağı, bitkisel yağ tespiti.
GÜÇLÜ TAŞIMACILIK: Tost peyniri, düşük yağ oranı.
GÜNAYDINLAR SÜT: Tereyağı, düşük yağ oranı ve süt yağı dışında yağ tespiti.
GÜRLER SÜT: Fermente süt ürünü, düşük protein oranı.
GÜRSÜT: Tulum peyniri, düşük yağ oranı.
HAZIM AĞA SÜT: Kaşar peyniri, bitkisel yağ tespiti.
Aşağıda TÜİK ten aldığım ağustos ayı süt ve süt ürünleri bilgilerini aynen aktarıyorum.
Ticari süt işletmelerince 934 bin 396 ton inek sütü toplandı
Ticari süt işletmeleri tarafından toplanan inek sütü miktarı, ağustos ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %13,5 arttı, Ocak-Ağustos döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre %9,3 arttı.
Ağustos ayında bir önceki yılın aynı ayına göre, inek peyniri üretimi %8,7 arttı, ayran üretimi %10,5 arttı, yoğurt üretimi %0,6 azaldı, içme sütü üretimi %9,7 arttı, tereyağı üretimi %20,2 arttı. Ocak-Ağustos döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre, inek peyniri üretimi %5,5 arttı, ayran üretimi %13,5 arttı, yoğurt üretimi %8,0 arttı, içme sütü üretimi %3,5 arttı, tereyağı üretimi %11,7 arttı.
Bir önceki ay 938 bin 573 ton olan ticari süt işletmelerince toplanan inek sütü miktarı ağustos ayında %0,4 oranında azalarak 934 bin 396 ton oldu.
AÇIKLAMALAR
Bu haber bültenindeki istatistikler çiğ sütü girdi olarak kullanan, "süthane işletmeciliği" ve "peynir imalatı" alanında faaliyet gösteren entegre süt işletmelerinin tamamına aylık olarak uygulanan anket çalışmasından elde edilmektedir. Anket kapsamına dondurma ve sütlü tatlı üreten işletmeler dâhil değildir.
Kaynak: TÜİK
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar
