Çin, Rusya ve Hindistan gibi küresel siyaset üreten ülkeler arasında bulunan, enerji kaynakları ve boru hatları coğrafyasına yakın duran bir ülkedir Afganistan… Ülke bu özelliklere sahip olunca çevresinde atmacalar oluşmaya başlamıştı. Herkes kendi gücüyle egemenlik alanı yaratmak istemişti Afganistan toprakları üzerinde.
Afganistan’da siyasal istikrarsızlık yaratılmış, toplumsal çalkantılar ve iktisadi krizlerle ülke kaosa sürüklenmişti. Afganistan Silahlı Kuvvetleri çözülmüş, emir-komuta birliği ve muharip kapasitesi dağıtılmıştı. Afganistan Güvenlik Güçleri’nin Taliban karşısındaki çöküşü ve olayların bugünkü duruma gelmesi ise beklenilenden hızlı gerçekleşmişti. Söz konusu durumun nedeni olarak,
***Afganistan Silahlı Kuvvetleri’nin kâğıt üzerindeki sayısal üstünlüğü
***Muharip etkinliği yüksek birlik sayısının sınırlı olması,
***Başarısızlığa karşı Taliban’ın diğer terör örgütleriyle iş birliğine gidebilme olasılığı,
***Bu durumun da ordu da düşük motivasyona yol açtığı söylenebilir. Bütün bunlara ilave olarak;
***Amerikan birliklerinin çekilme takviminin koşulsuz olarak dar zamana sığdırılması, ***Afgan birlikleri hakkında yetersiz analizler yapılması,
***Kırsal arazinin ve sınırların Taliban’a terk edilmesinin ciddi bir dezavantaj oluşturduğu da eklenebilir.
ABD’ye olan bağımlılığı Afganistan Hava Kuvvetleri’nin harbe hazırlık seviyesini aşağılara çekiyor, Afgan pilotlar kısıtlı uçuşlar nedeniyle yeteneklerini kaybediyorlardı. Yedek parça ve özel mühimmat temininde yaşanan güçlükler Afgan hava Kuvvetlerinin lojistik sistemini çok etkiliyordu.
Taliban ile ortaya çıkan değişim
Taliban'ın 15 Ağustos 2021'de Afganistan’ı ele geçirmesinin ardından bu ülkede ortaya çıkan gelişmeler Afganistan’ın siyasi ve sosyal yapısında büyük değişikliklere neden olmuştur. Afganistan adeta bir istikrarsızlık dönemi yaşamaktadır. Burka giymeye zorlanan kadınların bazı mesleklerde çalışma özgürlükleri ellerinden alınmıştır.
İnsan haklarının çiğnenmesi, ifade özgürlüğüne sıkı kısıtlamalar getirilmiş olması, muhaliflere keyfi gözaltılar uygulanması ve yargısız infazlar en acımasız uygulamalar olmuştur.
Milyonlarca Afgan insanı yoksulluğun pençesinde kıvranmakta, gittikçe güçlenen dini ideoloji en küçük muhalefete dahi tahammül edememektedir. Etnik ve mezhepsel gerilimler gizli gizli artmaktadır.
Tutuklama ve hapisle cezalandırmalar toplumda korku ve paniğe neden olmakta ve uluslararası hukukun açık bir ihlâli olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu olumsuzluklar ülkedeki ekonomik kalkınmayı ve sosyal ilerlemeyi engellemektedir. Taliban’ın kadınlara dayattığı bazı uygulamalar;
• Altıncı sınıftan sonra kızlara eğitim kısıtlaması getirilmiştir.
• Kadınların ve kız çocuklarının parklara erişimine ve uçakla seyahatlerine kısıtlamalar getirilmiştir.
•Kadınlara başörtüsü takma, TV sunucularına yüzlerini örtme zorunluluğu getirilmiştir.
