Ülkemizde özellikle büyük kentlerimizde en büyük sorunlardan biri de trafik yoğunluğudur. Öyle ki her gün trafiğe yeni araç çıkması, yolların yetersizliği, araçların birçoğunun tek kişi ile trafiğe çıkması gibi nedenler sorunun çözümünü güçleştirmektedir.
Bankaların (içinde bulunduğumuz süreç hariç) kolay kredi vermeleri, ithal araçların çok gelmesi, halkımızın gelir düzeyinin yükselmesi vd. neredeyse her evde iki araç kullanımını arttırmıştır. Zorunlu olarak geçimini araçla sağlayan vatandaşlarımız için söylenecek bir şey yoktur ama işe gidip gelirken 3-5 kişilik gruplar halinde gidilip gelinmesi konusu bir türlü benimsenmemektedir. Araç fiyatlarının, vergilerin, muayene ücretlerinin akaryakıt fiyatlarının artması da araç kullanımı yönünden çok az etkilemiş, motosiklet kullanımı ise artma eğilimine girmiştir. Brent fiyatlarının sürekli yükselmesi, hatta yıl sonuna kadar 100 doları bulabileceği söylentileri, döviz kurlarının yüksek seyretmesi sonucu akaryakıt fiyatları astronomik rakamlara ulaşmıştır. Kentsel dönüşüm ve yeni yapılan konutların site formatına gelmesi ile daire, işyeri sayılarının artmasına rağmen yolların aynı kalması da trafik yoğunluğunu arttırmaktadır.
Trafikteki araçların çokluğundan dolayı doğal olarak otopark sorununu da gündemden düşmemektedir. Yeni yapılan binalarda 1 veya 2 kat otoparka ayrılması zorunluluğu sorunun çözümünde yardımcı olacaktır.
Araçlardan alınan özel tüketim vergisi, KDV gibi vergilerin tutarı neredeyse araç fiyatı kadar yükselmesine rağmen araçlara olan talep her geçen gün artmaktadır. Ülkemizde trafikteki araçların çoğu maalesef ithal araçlardır. İlk yerli otomobilimiz olan TOGG un üretime başlaması ülke ekonomisi için son derece başarılı bir girişimdir.
Kredi oranlarının yüksekliği, alım gücünün düşmesi gibi nedenlerle eylül ayında trafiğe kaydı yapılan araç sayısının azaldığı görülmektedir.
2022 yılına ait taşıt kilometre istatistikleri geçtiğimiz günlerde TÜİK tarafından yayınlandı. Buna göre;
Toplam taşıt-km 343 milyar 917 milyon olarak hesaplandı
Türkiye'de 2022 yılında trafiğe kayıtlı motorlu kara taşıtları (1) tarafından 343 milyar 917 milyon kilometre yol kat edildi. Toplam taşıt-km (2)'nin %55,7'si otomobiller, %20,4'ü kamyonetler, %12,4'ü kamyonlar, %4,4'ü motosikletler, %4,0'ı minibüsler ve %3,2'si otobüsler tarafından yapıldı.
Toplam taşıt sayısı bir önceki yıla göre %5 artarken toplam taşıt-km %4,3 arttı
Türkiye'de 2022 yılında trafiğe kayıtlı toplam motorlu kara taşıtları sayısı bir önceki yıla göre %5,0 artarken toplam taşıt-km %4,3 artış gösterdi. Taşıt sayısı; motosikletlerde %10,6, otomobillerde %4,1, kamyonetlerde %3,9, kamyonlarda %3,7, minibüslerde %0,5 artarken otobüslerde %0,2 azaldı. Taşıt-km ise otomobillerde %7,0, motosikletlerde %4,9, otobüslerde %3,6, kamyonlarda %3,0 artarken kamyonetlerde %0,8, minibüslerde %0,2 azaldı.
Otomobiller yılda ortalama 13 bin 415 kilometre yaptı
Taşıtların bir yılda yaptıkları ortalama kilometreler incelendiğinde; 2022 yılında sırasıyla otobüslerin 53 bin 409, kamyonların 46 bin 305, minibüslerin 27 bin 951, kamyonetlerin 16 bin 382, otomobillerin 13 bin 415 ve motosikletlerin 3 bin 648 kilometre yaptığı hesaplandı.
Otomobiller tarafından kat edilen mesafenin %48,4'ünü dizel yakıtlılar yaptı
Otomobiller tarafından 2022 yılında kat edilen mesafe taşıtların yakıt türlerine göre incelendiğinde; toplam taşıt-km'nin %48,4'ü dizel, %30,5'i LPG ve %21,1'i benzin yakıtlı otomobiller tarafından yapıldı.
En fazla mesafe 12 yaş ve üzeri taşıtlar tarafından kat edildi.
Türkiye'de 2022 yılında kat edilen toplam mesafe taşıtların yaş gruplarına göre incelendiğinde; en fazla yol %37,0'lık oranla taşıt filosunun %48,4'ünü oluşturan 12 yaş ve üstü taşıtlar tarafından yapılırken, bunu sırasıyla %23,5 ile 4-7 yaş, %20,3 ile 0-3 yaş ve %19,2 ile 8-11 yaş grubu taşıtlar takip etti. Bu oran otomobillerde 12 yaş ve üstü otomobiller için %35,6, 4-7 yaş için %25,3, 0-3 yaş için %21,3 ve 8-11 yaş için %17,8 oldu.
AÇIKLAMALAR
(1) Trafiğe kayıtlı motorlu kara taşıtlarından; otomobil, minibüs, otobüs, kamyonet, kamyon (tanker ve çekici cinsi taşıtlar da dahil) ve motosiklet (motorlu bisikletler de dahil) cinsi taşıtları kapsamakta olup, özel amaçlı taşıtlar ve traktörler kapsanmamaktadır.
(2) Araç muayene istasyonlarına gelen otomobil, minibüs, otobüs, kamyonet, kamyon ve motosiklet cinsi taşıtların kilometre sayacı kayıtlarından derlenen idari kayıtlar kullanılarak hesaplanmış olup, Türkiye'de trafiğe kayıtlı olan taşıtların yurt içi ve yurt dışında yaptıkları kilometreyi kapsar.
Kaynak: TÜİK
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar
