GEBZE (Gekbuze, Geğboze, Gegivize) (Demirciler köyü)

Demirciler köyüne gidiş

12 Mayıs 2019 Pazar günü… Hasta arkadaşlarımıza ziyarette bulunduktan sonra İstanbul-Ankara asfaltı olarak bilinen E-5 karayolunun Tavşanlı kesiminden kuzeydoğu yönüne ayrılan altı kilometrelik bir yolla Demirciler köyüne ulaştık. Tel örgüyle çevrili alanın içindeki ahşap yapıyı dışarıdan çok beğenmiş, iç kısmını gezmeye başlamıştık. Bu kısa gezintiyi bir anlatım takip etti. Sorular soruldu, cevaplar verildi.

Bir arkadaşımız Gebze haritaları üzerinden köyün konumunu gösteren fotokopileri dağıttı. Ben, Kuva-yı Milliye döneminde bu bölgedeki yürütülen çete faaliyetleri hakkında bilgiler sundum. Bir başka arkadaşımız da hazırlanan kısa notları grubumuzdaki arkadaşlarımıza dağıttı.

1986-1987 yılları

İskenderun’daki birliğimin kırık tuşlu daktilosu, şablon takımı ve desinatör kalemleri… Ertesi gün icra edilecek tatbikat için gece boyunca son değişiklik ve düzeltmeler yapılacak… Ne bilgisayar var ne de farklı tasarım programları. Arazide, genel maksat çadırındaki gemici fenerinin titrek ışığı altında gece ayazını çekerek krokiler, planlar ve birliğimizin işgal ettiği yerin büyütülmüş çizimleri çıkarılarak sabaha hazır edilecek… Herkes nöbetleşe uyurken bu işleri yapacak arkadaşımız sabahlayacak.

Bunları yapacak tek kişiydi sevgili Zekeriya. Sabırla koruğu helva yapacak tek kişi. Tatbikat kadar hazırlık safhasının da ne kadar önemli olduğunu belirtmeye gerek var mı?

Teşekkürler Zekeriya.

İskenderun’dan Demirciler’e

O sıkıntılı İskenderun günlerinin vefalı ve pratik zekâlı askeri bugünün işadamı olmuş. Hâlâ aynı hassasiyet ve çarpıcı buluşlarla Gebze-Demirciler köyünde bizzat kendisinin çizdiği planlarla bir ahşap konak yapmış ve bizleri davet etmişti. Eski ahşap parçalarını biraraya getirerek inşa ettiği konuta yakı ile desenler vermiş ve iç yüzeyi cilâlamak suretiyle yapıyı tamamlamış.

Zekeriya’nın bizleri daveti çok anlamlıydı.  30 yıl önceki tecrübe, üretkenlik ve yenilikçi bakış açısını burada da göstermişti. Üstelik arazi örtüsünün bozulmaması için ahşap yapıyı içi betonla doldurulmuş bidonlar üzerine oturtmuş; ısıtma tertibatı, su ve aydınlatma sistemini tatbikatta uyguladığımız yöntemlerle yapmıştı. Sebze ekimi yapabilmek için de toprak getirtmişti. Ektikleri ise kendini göstermeye başlamıştı. Tebrikler Zekeriya…

Köydeki tarihi eserler

İftara daha vakit vardı. Köy içinde kısa bir gezi yaptık. Osmanlı hamamı, çeşme ve bir anıt ağaç ile bir konak gördük, gezdik. Resimde görülen çeşme kitabesi ve günümüz Türkçesiyle anlamı şudur:

“Sahib-ül hayrat ve hasenat (hayır ve iyilikler sahibi) kapan-ı dakik (un kapanı veya zahire pazarı) tüccarlarından kerim-ül hac (hac ile onurlanmış) İsmail Ağa-H: 1232”

Çeşmeye bitişik bir de anıt ağaç var. Aynı tarihlerde dikilmiş olması muhtemel. Her ikisinin karşısına gelecek şekilde yolun karşısında bir de eski hamam bulunmaktadır. Sevgili Bülent ve Kâmuran etrafı kapatılmış olan bu hamamın yıkık bölümünden içeri girerek fotoğraf çekmişlerdir.

Gebze-Demirciler köyünde bulunan konak, 19’uncu yüzyıl Osmanlı mimarisinin en başarılı örneklerinden. Yapım tarihi 1851 olan konağın çinde kalem işi bezemeler olduğu söylenmiştir. Muhtarı bulamadığımız için içerisini gezmek kısmet olmadı.

İftar öncesi hazırlıklar

İftar öncesi tam bir işbirliği vardı. Patates soyanlar, salataları yıkayıp doğrayanlar, ateşi hazırlayanlar, masayı donatanlar vb… Sevgili Bülent, ana yemek işine el atarak azami gayreti göstermiş, herkese her konuda yardımcı olduğu gibi grubun idari harcama ve giderlerine de destek vereceğini söylemişti.

Seyit Ali her zamanki gibi çay ocağını kurmuş, dumanını tüttürmeye başlamıştı. Sanırım resimler her şeyi yazıdan daha iyi anlatıyordur. Ateş, yarım kesilmiş ve altları delinmiş bidonlar, dört tarafından tuğlaların üzerine oturtulmuş ve içine konan odunlarla hazırlanmıştı. Tam arazi tipi pratik buluş…

İftar açıldı

Hep birlikte iftarı açtık. Herkes birbiriyle geçen yılın iftar saatini ve programını konuşuyor, gelecek yıla da buluşmamızın nasip olmasını diliyordu. Sohbet arasında arşiv kayıtların Gebze ile ilgili bilgileri vermeye başlamıştım.

Gelecek sefer nerede toplanacağımızı ve neler yapacağımız planladık. Yarın pazartesi… İçimizde çalışanlar vardı ve yola çıkmalıydık. Ayrılık vakti gelmişti. Birbirimizle veda ettik. İyi dileklerimizi sunduk.

Arşiv kayıtlarında Gebze

*19’uncu yüzyıldan itibaren İstanbul’un odun ihtiyacının karşılandığı üç ilçeden biri

(Şile, Beykoz, Gebze),

*Rum eşkıyanın fırsat bulduğunda gasp, cinayet ve hırsızlığa yöneldiği yer,

*Gebze’de Mimar Sinan’ın eseri olan Çoban Mustafa Paşa camiinden, askeriyenin boşaltılması ve binanın tamir edilmesini isteyen, Türk Tarih Tetkik Cemiyeti Başkanının görüşü. 14.10.1935

*Amerikan işadamlarından Chester'in Ankara'ya giderken Gebze'den geri çevrilmesine tepkisi. 10.01.1923

*Gebze'de bulunan demir madeninin evsafı ve miktarı 10.07.1322 (M: 20 Eylül 1904

*Gebze'de inşası tamamlanan hükümet konağının açılışının padişahın cülus günü yıldönümünde yapılması.  11.02.1312 (M: 14 Ağustos 1894)

*Dersaadet’in meyve ve sebze ihtiyacını karşılayan ilçelerden…

*Karamürsel ve Yalova taraflarından gelip Gebze'de mahsulata zarar veren çekirgelerin ne zaman ve ne şekilde imha edileceğine dair Şehremaneti'nden gelen tahriratın gönderildiğinden o yolda gerekli girişimlerin yapılması. 13.03.1312  (M: 14 Eylül 1894)

*Gebze'de bulunan jandarma memurlarının Hristiyan ahali tarafından darp ve silahlarının alındığına dair varakanın leffen takdim edildiği.  R 04.06.1321 (M: 17 Ağustos 1905)

*Muzır evrak ile gazete nüshalarının ülkeye girişi yasaklandığından Darıca'ya gelen posta evrakının mühürlü çantayla doğruca Darıca Hükümeti'ne gönderilmekte olduğunun Gebze Posta Müdüriyetinden bildirildiği.   27.01.1313   (M: 8 Nisan 1897)

*Gebze Mal Müdürü ile muavininin ahali ve devlet aleyhine çalıştıklarını ihbar ettiği halde Maliye Nezareti Mülhakat (bağlı) ve Maaşat Kalemi Müdürü Fethi ve Kâşif efendilerin himayeleri neticesinde hiç bir muamele yapmadıkları anlaşılmıştır. Bu kişiler hakkında yapılacak tahkikata Fethi Bey'in görevlendirilmiştir. Görevin bir başkasına verilmesini talep eden Gebze sabık Kaymakamı Halis Efendi'nin talebinin değerlendirilmesi.  30.02.1313   

(M: 12 Mayıs 1897)