Pierre Loti
1850-1923 yılları arasında yaşayan Pierre Loti, Fransa’nın Rochefort şehrinde doğmuştur. 1870’de Jean Bart gemisiyle İstanbul’a gelmiştir. 1876’da Selânik’teki Fransız ve Alman konsoloslarının öldürülmesi üzerine 16 Mayıs 1876’da Couronne savaş gemisiyle Fransa’dan Selanik’e gelmiştir. 7 Eylül 1876’da İstanbul’a geçerek yeni padişahın tahta çıkış törenini görmüştür.
17 Mayıs 1877’de Gladiateur savaş gemisiyle İstanbul’dan ayrılmıştır. 1887’de Romanya’ya yaptığı bir gezide İstanbul’da üç gün kalarak Aziyade[1] ile olan anılarını tazelemiştir. Pierre Loti 1903’te yüzbaşı olmuştur. Vautour savaş gemisinin komutanıdır. 3 Mart 1905’te büyük bir üzüntü içinde İstanbul’dan ayrılmıştır.
1911 Osmanlı-İtalyan Savaşı
Savaş nedeniyle yazdığı yazıda şöyle der: “Türkiye kendini kolay kolay çiğnetmiyor. Evlâtlarını kemirmekten geri kalmayan yenileşmek hastalığına rağmen korkunç dövüşçü niteliğini korumaktadır. Kahraman ve övünülecek ordusuyla kendini kanının son damlasına kadar savunacaktır”
Loti’nin haremdeki Türk kadınının mutsuzluğunu konu edinen “Hayal Kırıklığına Uğrayan Kadınlar (Mutsuzlar)” adlı romanı 419 kez basılmıştır. Pierre Loti, “Can Çekişen Türkiye” adıyla 1913’te yayınladığı Türkleri savunan kitabı yüzünden pek hakaret ve saldırılara uğramış; ancak fikirlerini cesaretle savunmuştur. Pierre Loti’nin Türkiye ve Türkler hakkında çok güzel, heyecanlı ve içten yazılmış eserleri vardır.
1912-1913 Balkan Savaşı
Balkan Savaşı’nda bütün gücüyle Türklerin yanında olduğunu belirten yazılar yazmıştır. Avrupa kamuoyuna Türklerin uğradığı haksızlıkları, Türklere yapılan baskıları ve soykırımı anlamıştır.
1913’te Loti İstanbul’a gelince Türk aydınları ona şükran duygularını anlatan yazılar yazmışlardır. Pierre Loti, Türk aydınlarının kendi hakkında yazdıklarının Fransızca çevirilerini alınca İstanbul’a şu mektubu göndermiştir.
“… Ne yazık ki, Türkçe okumak bilmiyorum. Türk aydınları tarafından hakkımda yazılan o lütufkâr ve gönül okşayıcı düşüncelerinin çevirisini dün alabildim. Lütfen söyleyiniz ki, Türkiye’nize ruhumla ve bedenimle sadıkım. Hakaret ve tehditlere rağmen Türklerin ruhundaki asaleti ve yüksekliği daha ziyade anlatmaya çalışacağım…”
İstanbul’da 1913’te kısa süre kaldığı Divanyolu’ndaki evin üzerinde bulunduğu caddeye “Piyer Loti Caddesi” adı verilmiştir. Eyüp’te de onun adını taşıyan bir kır kahvesi vardır.
Aziyade
[1] Asırlar önce uğruna şiirler, romanlar yazılmış iki kadın vardır. Bunlardan biri Abdülhak Hamit’in Beyrut’ta, genç yaşta ölen eşi Fatma Hanım için mezarı başında yazdığı “Makber” isimli şiirdir. Hamiyet Yüceses, Münir Nurettin Selçuk, Safiye Ayla gibi sanatçılar, bu şarkıyla ünlerine ün katmışlardır.
“Aziyade” ise Pierre Loti’nin uğruna roman döktürdüğü bir kadındır ve dünya klasiklerinin çizgi romanları arasında yerini almıştır. Pierre Loti onu Selanik’te tanımış, İstanbul’da bulmuş ve saklı saklı buluşmaya başlamıştır.
Kadının gerçek adı Hatice’dir. Yeşil gözlü Çerkez güzeli kadın, bir adamın üçüncü eşidir. Kimileri Aziyade’nin gerçek olmadığını söyler. Bunlara göre; eşcinselliğiyle meşhur yazar, İstanbul’da yaşadığı kaçamakları maskelemek amacıyla sevgilisini sanki kadınmış gibi göstermiş ve ona Aziyade adını yakıştırmıştır.
Aslında Aziyade (yani Hatice) diye biri vardır ve genç yaşta ölmüştür. Pierre Loti, Topkapı mezarlığında defnedilen kadının mezarını bulmuş ve önünde bir de hatıra fotoğrafı çektirmiştir. Romancının ilgisi tutkuya dönüşünce İstanbul’a her gelişinde Aziyade’nin mezarını ziyaret etmiştir.
Bunu bilen “varlıklı Türk dostları” Aziyade’nin mezarını sık sık tamir ettirip koruma altına almışlardır. Yazarın isteği üzerine, mezar taşının bir de kopyasını yaptırıp Fransa’ya göndermişlerdir ki, bu taş halen Fransa’nın Rochefort şehrindeki Pierre Loti Müzesi’nde sergilenmektedir. Kitabe: “Ah, minelmevt” diye başlar. 1297 (1879) tarihi altında “Abdullah Efendi’nin kerimesi Hatice Hanım” yazısı bulunur.
