Geçtiğimiz günlerde İstanbul`da görev yapan bir hava üssü komutanı dostumuzla sohbetimiz sırasında kendisine bir soru sordum. Bu soru aklıma takılan “Bir gemi üzerinde uçak koyup taşıyan ve bu fikri ortaya çıkaran kim? Sorusu idi. Kendisi sıkılmadan sorumu cevapladı ama ben yine de internetten daha detaylı bilgiye sahip olma arzusunda iken tarihteki ilkleri derleyen bir yazıya rastladım.
Çok sevdiğim Onedio sitesinin yazarlarından birinin tarihteilkler.com sitesini kaynak göstererek derlediği yazıya çakıldım kaldım. Tarihte ilklerin listelendiği bu yazıyı da köşeme taşımak istedim. İki bölüm olarak sizlerle paylaşacağım yazının ilk bölümünde benim sorumun da cevabının içerisinde bulunduğu işte tarihteki o ilkler…
1) İlk Asfalt
Bugün büyük ölçüde petrolden elde edilen ancak Trinidad Gölü gibi bazı yerlerde doğal olarak da bulunabilen asfaltın ilk kullanımı, M.Ö. 2500 yıllarında oldu. O tarihlerde, Pakistan'daki Mohenjo-Daro hamamlarının tuğlaları arasında yapıştırıcı olarak asfalt kullanıldı. Aynı dönemde, Mezopotamya'da ilahlar için döşenen kadirim taşlarının birbirine yapışmasının asfaltla sağlandığı da biliniyor. Katranla taşın karışımından oluşan ve 'tarmakadam' denilen bir tür asfalt ise, ilk kez 1845 yılında Nottinghamshire'da kullanıldı. Günümüzde yol kaplaması olarak çok gerekli olan asfalt ise, otomotiv sanayisindeki gelişmeler üzerine 1920'li yıllardan itibaren dünya ölçüsünde önem kazandı.
2) İlk Nükleer Santral
Bu tür bir santral, ilk kez 27 Haziran 1954 günü, Sovyetler Birliği'nde, Moskova'nın 88 kilometre uzağındaki Obninsk yöresinde kuruldu. Buradan üretilen elektrik enerjisi, endüstride ve tarımsal işletmelerde kullanıldı. Kullanılabilir kapasitesi, 5 bin KW(kilowatt) idi.
3) İlk Kalp Ameliyatı
Doğrudan kalbi ilgilendiren ilk ameliyat, 9 Eylül 1896 günü, Frankfurt kent hastanesinde Doktor Louis Rehn tarafından gerçekleştirildi. Hasta, 22 yaşındaki bahçıvan yamağı William Justus'tu. Meyhanede çıkan kavgada, kimliği bilinmeyen bir saldırgan tarafından göğsünden yaralanmıştı. Sağ karıncıkta, 1.5 santimetre uzunluğunda bir yara görüldü. Yaradan kan büyük bir hızla akıyordu. Yara, ipek tamponlarla kapatıldı ve plevra ile kalp zarı çevresindeki kan birikintisi temizlendi. Hasta, kısa süre içinde tamamen iyileşti. 10 yıllık meslek yaşamı süresinde Dr. Rehn tarafından gerçekleştirilen 124 kalp ameliyatında, hastalardan yüzde 40'ı iyileşti. Daha önce, kalbinden yaralanan kişilerde ölüm oranı yüzde yüzdü.
4) İlk Aktör
Thomas Edison'un yapımcılığını ve Alfred Clark'ın yönetmenliğini üstlendiği, 1895'te çekilen 'The Execution of Mary Stuart' (Kraliçe Mary'nin İdamı), oyunculuk eğitimi almış ilk erkek oyuncuyu yani ilk aktörü barındırır. Filmde Kraliçe Mary'yi oynayan R. L. Thomas bu filmle ilk aktör ünvanını kazanmıştır.
5) İlk Bisiklet
Bisiklet ilk kez 1839 yılında İngiltere'nin Dumfries yöresinde, Courthill kasabası demircilerinden Kirkpatrick Macmillan tarafından yapıldı. Yaklaşık 27 kilo ağırlığındaki araç, tahta bir iskeletten oluşuyordu. Ön tarafına bir at başı geçirilmişti. Demir tekerleklerinden öndekinin çapı 80 cm, arkadaki ise 105 cm idi. Pedallar, kranklar aracılığıyla arka tekere bağlanmıştı ve ayakların ileri geri hareketleriyle devinim kazanıyordu.
6) İlk Boşanma
Resmi yasalarla ilk boşanma, 1546 yılında İngiltere'de oldu. Standon kentinden Lady Sadleir, ilk kocası Mr. Barr'ın, günün birinde ortadan kaybolması ve bir daha görünmemesi üzerine, aradan yıllar geçtikten sonra, Sir Ralp Sadleir ile ikinci evliliğini yapmıştı. Ne var ki, bu evliliğin mutlu günlerinde, Margaret Sadleir'in eşi, hiç beklenmedik bir biçimde ortaya çıktı. Kilise, bu durumda Leydi Sadleir'in ikinci evliliğinin geçersiz olacağını ve ilk eşine dönmesi gerektiğini ileri sürdü. Oysa şanssız kadın, ikinci evliliğini hiçbir art niyeti olmadan, ilk eşinin öldüğüne kesinlikle inandığı için yapmıştı. Bu durumu göz önüne alan İngiliz Parlamentosu, özel bir yasa çıkartarak Margaret Sadleir'i ilk eşinden boşanmış sayarak ikinci evliliğini geçerli gördü.
7) İlk Matematik Problemi
M.Ö. 1700 yılından kalma bir Mısır papirüsünün üzerinde, Ahmes adlı bir yazar tarafından yazıldığı anlaşılan şu satırlar vardı: 'Bir uzunluk, kendisinin yedide biri kadar bir başka uzunlukla toplandığında ortaya çıkan sonuç 19 olduğuna göre, acaba bu uzunluğun kendisi ne kadardır?' Ahmes adlı yazar, aynı papirüsün üzerinde, sorunun çözümünü rakamlarla değil, belirli birtakım sembollerle yapıyordu. Bu örnek, bugün bilinen cebir kavramının ilk örneğidir.
8) İlk Çikolata Fabrikası
Bu tür çikolatalar, fabrikasyon olarak ilk kez 1819 yılında, İsviçre'nin Vevey kentinde üretildi. Fabrikanın sahibi, François-Louis Cailler adlı 23 yaşında bir iş adamıydı, Cailler, çikolatalarını bloklar halinde üretti ve satışa sundu. Cailler'den bir süre önce, bazı İtalyan ve Fransız tatlıcıların küçük atölyelerinde el emeğiyle çikolata ürettiklerine dair bazı bulgular da var.
9) İlk Uçak Taşıyan Gemi
Üzerine kurulan uçuş güvertesi ile uçak taşıyan ilk gemi, Amerikan hafif kruvazörü 'Birmingham' dır. Pilot Eugene Ely, 14 Kasım 1910 günü, gemi, Chesapeake Körfezi'ne demir atmış durumdayken, 50 beygir gücündeki 'Curtiss' tipi uçağıyla Birmingham'dan havalandı ve 2.5 mil uçtuktan sonra, Norfolk yakınlarındaki Willoughby Spit'e indi. Bir geminin güvertesine uçakla ilk inen pilot da, Eugene Ely'dir. Bu pilot, 18 Ocak 1911 günü saat 11.0l'de San Francisco Körfezi'nde bulunan Pennsylvania kruvazörünün 40 metrelik uçuş pistine inmeyi başardı.
